Demansla Yaşamak: Özel Günlerin Yönetimi
Hasta bakım vereni olarak hastanızın teşhisinden önce kutlamalar yaparak geçen yıl dönümlerinin, bayramların ve doğum günlerinin teşhisten sonra maalesef ki eskisi gibi olmadığını görmek üzücü olabilmektedir. Hastalık ilerledikçe hastanızın bu özel günlere eskisi kadar anlam yüklemediğini, bu günleri unuttuğunu fark edebilirsiniz. Bunun yanında bu özel günlerde demans gerçeğini bakım veren olarak çok daha fazla hissedebilirsiniz. Öncelikle, eğer ailenizdeki demanslı kişinin bu günlere eskisi kadar anlam yüklemediğini görüyorsanız bunun sebebinin hastalık olduğunu, hastanızın kendisinden kaynaklanmadığını hatırlamanız gerekir. Ancak bunu bilseniz de yine de bunu görmek oldukça üzücü olabilir.
Tatiller
Kimimiz için yılın hatırı sayılır bir kısmını kaplayan tatiller, kendimize ve sevdiklerimize ayırdığımız özel günler arasındadır. Bir kişiye demans teşhisi konduktan sonra yerleşik düzenini mümkün olduğunca aynı bırakmak, hastamızı sürekli değişik ortamlara maruz bırakmamak oldukça önemlidir. Demans hastası kişiler değişikliklere bizim kadar kolay ve çabuk adapte olamadıkları için değişiklikler onlarda kaygı ve strese sebep olabilir. Bu nedenle de tatile gitmek demans hastası kişiler için zor bir durum olarak karşımıza çıktığı gibi, ironik olarak bakım veren için de kronik stres ve tükenmişlik sebebiyle ciddi bir ihtiyaç haline gelebiliyor.
Ne yazık ki hastalarımız tatil yerine adapte olana kadar tatil süresi dolmuş olabiliyor ve hastamız tatilini stres ve kaygı içerisinde geçirebiliyor. Bu durumda da demans belirtilerinde artış yaşanabiliyor ve hatta bu durum nörodejeneratif (ilerleyici) demansların hızını arttırabiliyor. Tatil ancak hastanızın çok uzun zamandır her sene düzenli olarak gittiği ve çok iyi bildiği bir yazlık evi varsa sorunsuz ve hatta faydalı bir durum olabilir. Üstelik böyle bir durum varsa hastamızı artık o yazlık evden mahrum bırakmak da olumsuz bir etki yapabilir. Bu durumda bakım verenlerin hastanın söylem ve davranışlarını mümkün olduğunca gözlemleyerek buna göre davranması en uygunu olur. Hasta yazlık evini tanıyor, özlüyor ve orada huzurlu hissediyorsa oraya gitmek uygun olacaktır, ancak eğer yazlık ev onun için yabancı ve kaygı verici bir ortam ise buraya da gitmek olumsuz bir etki yapabilir.
Bayramlar ve Doğum Günleri
Yine toplumumuz tarafından oldukça değer verilen özel günler olan bayram ve doğum günü ziyaretleri demans hastalarımız ve bakım verenlerimiz için korkutucu bir deneyim haline gelebilir. Size verebileceğimiz bazı basit ve küçük önlemlerle ziyaretleri rahatlatıcı ve daha eğlenceli hale getirmek, hastamıza rahatsızlık vermeden atlatmak mümkün.
- Öncelikle hastanızla planladığınız faaliyetleri mümkün olduğunca sınırlı ve basit tutmak hastayı yormamak açısından önemlidir. Bir sürü insanın bulunduğu tek bir kalabalık kutlama yerine kişilere bölünmüş ve zamana yayılmış ziyaretler daha az yorucu olacaktır.
- Gün batımı sendromu nedeniyle hem hastayı ziyarete götürdüğünüz hem de sizleri ziyaret eden kişiler ile geçirdiğiniz vakti gündüz saatlerinde ayarlamaya çalışın. Misafir ziyaretlerinin hastanızın düzenini, günlük rutinini değiştirmesine engel olun ve ziyaretleri buna göre planlayın. Unutmayın ki size kıymet veren kişiler durumunuzu anlayışla karşılayacak ve hastanızı yormamak için size uyum sağlamak için ellerinden geleni yapacaklardır.
- Hastanız ziyarete gelen kişileri hatırlamıyor olabilir. Bu durumun ona kaygı vermemesi için siz gelen kişileri önceden tanıtın. Örneğin “Anne bak Ahmet dayım bize ziyarete gelmiş.” Bu şekilde hatırlamamanın verdiği üzüntü ve utancı da hastanız hissetmeden siz gerekli ipuçlarını vermiş olursunuz.
- Ortamda hastanız yokmuş gibi davranmayın. Mümkünse hastanızı da sohbete dahil etmeye çalışın. Unutmayalım ki sohbet iyi bir bilişsel egzersizdir! Çok kalabalık ve karmaşık olmayan hoş bir sohbet hastamızın moralini yüksek tutmaya yardımcı olabilir.
- Misafirlerinizi eve gelmeden önce hastanız ve hastalık konusunda bilgilendirin. Onlara hasta ile nasıl iletişime geçmelerinin uygun olacağını anlatın. Böylelikle onlar da hastanızı üzecek, kaygılandıracak ya da iyi gelmeyecek bir davranıştan kaçınabilirler.
Özel Günlerde Bakım Verenin İyi Oluşu Nasıl Arttırılabilir?
Özel günlerde bulunulan ortamın değiştirilmesi veya kalabalık bir ortam yaratılması gibi durumlar demans hastaları için zorlayıcı ve stres vericidir. Fakat bununla birlikte demans hastası bakım verenlerinin streslerini de göz önüne almak önemlidir. Bu konuda verebileceğimiz en basit tavsiye şudur: Yardım isteyin!
Özel günlerde yakınlarınızdan ekstra yardım istemeniz oldukça önemlidir. Yakınlarınızdan o gün yanınızda olmalarını talep edin ve onlarla duygularınızı paylaşın. Bunun yanında o günleri hastanızı yanınıza alarak kutlamaya devam edin. Kutlama belki eskisi gibi olmayabilir ama hayatınızdaki bu yeni sürece uyum sağlayabilmeniz için eski alışkanlıkları yeni duruma adapte ederek uygulamaya devam etmek önemlidir.
Bunun yanında eğer o gün bir molaya ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız mutlaka o molayı verin. Unutmayın ki hastanızın istek ve ihtiyaçları kadar sizin istek ve ihtiyaçlarınız da oldukça önemlidir. Biliyoruz ki bakım veren olmak kolay bir süreç değil ancak bu süreci mümkün olduğunca rahatlatmak için yapabileceğimiz bazı şeyler var. Üzerinizdeki yükü bir nebze de olsa azaltmak için kendi istek ve ihtiyaçlarınızı dinleyip ona göre hareket etmenizi şiddetle öneriyoruz.